خبرروز

فکرش را هم نکنید که دوباره تمام تقصیر را متوجه مسوولان کنید هر چند آنها مسوولیت دارند که برای رفع این مشکل چاره‌ای اساسی و عملی بیندیشند، اما پای همه در این بحران گیر است؛ بحرانی که دامنگیر نسل‌های آینده نیز می‌شود. تعجب کردید! کمی به اطراف خود نگاه کنید؛ روزنامه باطله، قوطی‌های کنسرو و شیشه‌های مربا، انواع پلاستیک و فلز، پس‌مانده‌های غذایی و... شاید به نظر شما چیز زیاد یا مهمی نباشد اما بهتر است بدانید براساس آمار اعلام شده از سوی شهرداری، سرانه تولید زباله هر شهروند پایتخت‌نشین 800 تا 850 گرم در روز است، سرانه تولید زباله هر ایرانی هم به طور میانگین 600 تا 650 گرم در روز عنوان شده که البته این رقم بسیار بیشتر از استانداردهای جهانی است.

تنها در کلانشهر تهران سالانه 5‌/‌2 میلیون تن زباله خشک تولید می‌شود. تازه داستان شکل درام به خود می‌گیرد. هر تن زباله علاوه بر تولید 400 تا 600 لیتر شیرابه، حدود 400 مترمکعب گاز گلخانه‌ای دی‌اکسیدکربن نیز از خود متصاعد می‌کند. پدیده‌ای که حیات زمین را در معرض نیستی قرار داده است.

مصرف بیشتر، زباله بیشتر به دنبال دارد... برای ورود به موضوع و روشن شدن آن، نگاهی به چند آمار می‌اندازیم. برای تولید هر تن کاغذ باطله باید 15 اصله درخت 50 ساله قطع شود. اما اگر هر فرد در طول سال تمام کاغذهای ناخواسته خود را به منظور بازیافت جمع‌آوری کند، 5‌/‌1 اصله درخت را از تیشه تبر نجات خواهد داد. چنانچه همه افراد کشور این کار را انجام دهند، مجموع کل آن به 100 میلیون اصله درخت در سال می‌رسد. کاغذ بازیافت ‌شده می‌تواند به سهولت و بدون افت کیفیت، جانشین کاغذ تازه شود. جالب است بدانید همین روزنامه‌ای که شما آن را مطالعه می‌کنید از کاغذهای بازیافتی است.

گفته می‌شود 500 سال و حتی بیشتر زمان نیاز است تا کیسه‌های نایلونی تجزیه شوند. در حقیقت پلاستیک آفت طبیعت است، اما بدتر از آن زباله‌های شیشه‌ای هستند که زمان بیشتری برای تجزیه نیاز دارند. با تمام این تفاسیر، تنها بازیافت 30 درصد زباله خشک در تهران، 357 میلیارد ریال ارزش دارد. شما با این مقدار پول چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟ لطفا از همین حالا به فکر جدا کردن زباله‌های تر و خشک باشید.

پاسخ ساده است؛ کافی است پیش از آن که انواع زباله تر و خشک مانند کاغذ، پلاستیک، ضایعات میوه و غذا و... را با هم در یک کیسه بریزیم، آنها را به دو بخش تر و خشک تفکیک کنیم. در ایران جمع‌آوری زباله‌های شهری به عهده معاونت خدمات شهری شهرداری‌هاست. مسوولان گرچه به صورت مداوم از مردم می‌خواهند راس ساعت 21 زباله‌های خود را بیرون از خانه و در سطل‌های مخصوص قرار دهند، اما چهره شهر روایت از چیز دیگری دارد.

کشور آمریکا در این زمینه تجربه موفقیت‌آمیزی دارد؛ دانشگاه واشنگتن پس از مطالعاتی که انجام داد دریافت محتویات یک سطل در این دانشگاه تا 61 درصد قابل بازیافت است. آنها با یک راه‌حل پیشرفته در قالب سطل‌های زباله هوشمند که با انرژی خورشیدی تغذیه می‌شوند، موفق شدند زباله‌ها را جمع کرده و به 2 گروه قابل بازیافت و قابل کمپوست تقسیم کرده و با استفاده از یک شبکه بی‌سیم، زمان خالی‌کردن آنها را به بخش مربوط اطلاع دهند. در بلژیک نیز شهروندان ملزم هستند شیشه، فرآورده‌های کاغذی، فرآورده‌های پلاستیکی، فرآورده‌های فلزی و زباله‌های معمولی خود را به‌صورت جداگانه و براساس یک جدول زمانی بیرون از خانه قرار دهند.

البته مسوولان شهرداری تلاش زیادی کردند تا مردم به طرح تفکیک زباله از مبدا یعنی همان مکان تولید زباله، اهتمام بیشتری بورزند، اما بندرت اتفاق می‌افتد که افراد اقدام به تفکیک زباله‌های خود کنند. در کنار این موضوع، برخی افراد به صورت غیر مجاز اقدام به جمع‌آوری و تفکیک غیربهداشتی زباله از مخازن شهر می‌کنند.

پیشترها باور بر این بود که ساده‌ترین راه برای رهایی از زباله، دفن آن است اما زمان زیادی از این موضوع نگذشت که روش‌های علمی‌تری جایگزین آن شد. یکی از روش‌های دفع زباله کمپوست کردن است. کمپوست ترکیبی از ضایعات مواد خوراکی و زباله‌هایی است که از طریق تجزیه هوازی به خاک سیاه و سفید غنی دگرگون شده است. فرآیند کمپوست بسیار ساده است و توسط افراد با تجربه در خانه‌های خود، کشاورزان در زمین‌های کشاورزی و به شکل صنعتی نیز انجام می‌شود. اما این روش بیشتر برای زباله‌های تر کاربرد دارد در حالی که بخش قابل توجهی از زباله‌ها را مواد پلاستیکی تشکیل می‌دهند. بازیافت پلاستیک روش ویژه‌ای دارد. به این ترتیب که ابتدا پلاستیک را از دیگر مواد زباله جدا می‌کنند، خرد می‌کنند و می‌شویند. بعد آنها را در مخازن شناورسازی می‌ریزند تا پلاستیک‌های سنگین‌تر از سبک‌ها جدا شوند. سپس آنها را خشک و ذوب می‌کنند. بعد از این مراحل باید پلاستیک‌ها را با توجه به مورد مصرف، صاف کرده و به روش‌های ویژه‌ای به یک شکل و ساختار درآورد. البته این را هم باید اضافه کرد که انجام این روند نیاز به هزینه زیادی دارد و در همه شهرهای ایران چنین امکانی وجود ندارد.

500 سال پیش از میلاد مسیح، مسوولان شهر آتن از زباله به عنوان یک مشکل یاد کردند؛ این در حالی است که با گذشت بیش از 2500 سال از آن تاریخ، این کشور همچنان با بحران زباله روبه‌رو است. نزدیک به یک پنجم زباله‌های تولید شده در این کشور پلاستیک هستند که تنها یک درصد آن بازیافت می‌شود. به اعتراف مسوولان یونان، این کشور در بحث بازیافت زباله 15 سال عقب‌تر از سایر کشورهای اتحادیه اروپاست، اما یونان تنها کشوری نیست که با این بحران دست به گریبان است چون برخی دیگر از کشورهای توسعه‌یافته هم در خصوص زباله و بازیافت آن چندان وضع خوبی ندارند. به طور مثال در انگلیس هر چند 60 درصد زباله‌های خانگی قابل بازیافت یا تغییر کاربری است اما تنها حدود 17 درصد بازیافت می‌شود.

اما کمی آن طرف‌تر وضعیت به کلی متفاوت می‌شود. سوئیس تجهیزات بازیافت زباله مدرن و پیشرفته‌ای دارد. در این کشور مردم فراگرفته‌اند که شیشه و کاغذ ـ حتی از نوع قبض‌های تلفنی ـ را دور نریزند. در بیشتر مکان‌های عمومی سطل‌های مجزایی برای بطری‌هایی با شیشه سبز و قهوه‌ای وجود دارد. آلومینیوم و حلبی به مخازن محلی انتقال داده می‌شود و باتری‌ها به سوپرمارکت‌ها تحویل داده خواهد شد. برای دیگر انواع زباله هم تدابیر کاربردی اندیشیده شده است. آنها درصد بالایی از زباله‌های خود را بازیافت و روانه چرخه مصرف می‌کنند. «زباله به مثابه یک منبع» این استراتژی کشور دانمارک در برابر زباله است. سیاستی که باعث شده است از دانمارک به عنوان سبزترین کشور دنیا نام برده شود. جالب‌تر این که حدود یک درصد از جمعیت این کشور کم جمعیت در کار تجارت جمع‌آوری زباله فعالیت دارند. آنها درصد قابل توجهی از زباله‌های خود را برای بازیافت داخل کشور و بخش دیگری را به دیگر کشورها صادر می‌کنند. دولت، سیاست‌های تشویقی فراوانی برای صنایعی که زباله کمتری تولید کنند در نظر گرفته است.

اما در این میان، کشور آلمان خود را قهرمان محیط‌زیست در جهان می‌داند. 90 درصد آلمانی‌ها با علاقه‌مندی به تفکیک زباله‌ها در آپارتمان‌های خود اقدام می‌کنند. آنها در خانه‌هایشان 5 سطل با 5 رنگ مختلف برای زباله دارند. رنگ زرد برای بسته‌بندی‌ها، آبی برای کاغذ و مقوای نازک و... آنها براساس قانون باید برخی زباله‌ها همچون باتری و مواد شیمیایی را به مراکز بازیافت تحویل دهند در غیر این صورت مرتکب جرم شده‌اند. ایتالیا نیز در چند سال اخیر با تصویب قوانین سختگیرانه‌ای تلاش کرده است بحران زباله را مدیریت کند. به طور مثال در شهر رم، چنانچه شهروندان در مناطقی که تا شعاع 500 متری آنها سطل بازیافت وجود داشته باشد و آنها زباله خود را تفکیک و در آنجا قرار ندهند، 619 یورو جریمه خواهند شد. زباله در بلژیک سرنوشت بهتری نسبت به سایر کشورهای دنیا دارد. در این کشور 92 درصد از زباله‌های شهروندان بازیافت و به چرخه مصرف بازگردانده می‌شود. در حال حاضر با توجه به اهمیت اقتصادی زباله، از آن به عنوان طلای کثیف یاد می‌شود.

هنگامی که موضوع تهدید زمین توسط گازهای گلخانه‌ای جدی شد دولت‌ها و مدیران شهری برای کنترل آن اقدام به تصویب قوانین سختگیرانه و الزام‌آوری کردند که بخش قابل‌توجهی از آن متوجه آن دسته از شرکت‌های بزرگ تولیدی می‌شد که تولید‌های آنان در تقابل با محیط زیست قرار داشت. واکنش و مقابله شرکت‌های مزبور نسبت به این قوانین امری طبیعی بود.

اما آنها به مرور دریافتند در این فرآیند خود نیز متضرر می‌شوند. تولیدکنندگان با اتخاذ راهکارهای جدید درصدد مصالحه و آشتی با طبیعت برآمدند. به طور مثال طراحی لپ‌تاپ کاغذی یکبار مصرف از ابداعات کشور کره جنوبی بود؛ لپ‌تاپ‌هایی که از کاغذهای بازیافتی خام یا پالپ (نسج نرمی از خمیر مواد) در تمام لایه‌های بسته‌بندی شده، ساخته شده اند. طراحی‌ای که در کمال ظرافت و دقت انجام و ارائه شده است. یک شرکت سوئدی اقدام به ساخت دوربین‌های یکبار مصرف دیجیتال کرد و آن را به صورت رایگان در اختیار مردم قرار داد. این نوع کارها در سطح قابل قبولی در کشورهای توسعه یافته در حال انجام است اما جای آن را در ایران باید نقطه‌چین گذاشت.

شهروندان هم مسوولند و باید به طرح تفکیک زباله از مبدا، قرار دادن زباله در راس ساعت معین شده، تغییر الگوی مصرف، تغییر الگوی خرید، کاهش مصرف مواد پلاستیکی و وسایلی که در طبیعت سخت تجزیه می‌شوند و درنهایت تولید زباله کمتر، توجه بیشتری داشته باشند. پیش به سوی زمین پاک.

سامان عابری / جام‌جم

(جام جم)

http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100813872188