خبرروز

پرستاری در لغت به معنای پرستنده، غمخوار و حافظ است و پرستار به معنای پروردن، تغذیه کردن و پرورش دادن است. با توجه به این معنا هرگونه مراقبت و مواظبتی که فرد از فرد دیگری اعم از بیمار یا سالم به عمل آورد، پرستاری نامیده می‌شود. اگر بخواهیم به مسیر تاریخی شغل پرستاری هم اشاره کنیم باید اذعان کرد پرستاری همپای پزشکی در خدمت انسان‌ها بوده است، به طوری‌که بتدریج این دو در قالب علم پیشرفت کرده‌اند و در زمان‌های بحرانی مانند حوادث طبیعی و جنگ‌ها، خدمات شایان توجهی انجام می‌دهند.

این روزها در شرایطی که جامعه از مشکل بیکاری در همه شغل‌ها حتی پزشکی رنج می‌برد، بیمارستان‌ها از کمبود نیروی پرستاران بیداد می‌کنند و در شرایطی که دانشگاه‌های ما از پذیرش بیش از حد دانشجو به تنگ آمده‌اند، پذیرش دانشجو در این رشته در دانشگاه‌های دولتی و آزاد از حد کفایت بسیار پایین‌تر است. در شرایطی که پرستاران همه آموزش‌های متناسب به نیاز بخش‌های مختلف بیمارستان‌ها را به صورت آکادمیکی در دوران تحصیل می‌گذرانند، اما حیطه وظایف آنها در مراکز درمانی با بهیاران و ماما‌ها همتراز یا تفکیک نشده است و حتی در سیاستگذاری‌های حوزه مدیریتی و برنامه‌ریزی‌ها نیز پرستاران هیچ حقی ندارند. سوالی که هم اکنون می ‌تواند دغدغه بسیاری از پرستاران و مردم باشد، این است که چرا با گذشت بیش از یک قرن از تاریخ راه‌اندازی رشته‌های پرستاری نوین در کشور، هنوز سیستم پرستاری با چالش‌ها و مشکلات روز افزونی برخوردار است.

شهریاری، سرپرستار یکی از بیمارستان‌های فوق‌تخصصی اطفال تهران، نبود پرستاران در راس هرم تصمیم‌گیری‌های کلان پرستاری کشور را از دلایل اصلی مشکل نظام پرستاری می‌داند و می‌گوید: پرستاران همیشه بهتر می‌توانند یکدیگر را درک کنند و اگر مسوولان در راس پرستاران، پرستارانی باشند که تحصیلات تکمیلی دارند، خیلی بهتر می‌توانند مشکلات را حل و ریشه‌یابی کنند تا این‌که یک پزشک در راس تصمیم‌گیری‌های این عرصه حضور داشته باشد.

او همچنین اختلاف میان کارانه پزشک و پرستار را در مراکز درمانی بسیار ناعادلانه توصیف می‌کند و می‌افزاید: اختلاف درآمد پزشک و پرستار از مسائل دیگری است که موجب نارضایتی پرستاران در بیمارستان‌ها می‌شود، به طوری که در زمانی که جراحی توسط پزشک باید انجام شود، تمام اقدامات درمانی بعد و قبل از عمل به عهده پرستار است و حتی پرستاران در بیمارستان‌های کودکان برای گرفتن رگ یک کودک 3 تا 4 ساعت با کمر خمیده می‌ایستد، اما در زمان تقسیم درآمد اختلاف بین کارانه پزشک و پرستار گاهی تا 4 میلیون تومان می‌رسد و این است که می‌توان گفت عدالت در خصوص این قشر اجرا نمی‌شود.

دکتر محمدعلی چراغی، رئیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران از وضعیت مبهم در نقش پرستاران انتقاد می‌کند و می‌گوید: باید شرح وظایف دقیق و پرداختی‌های پرستاران متناسب با مدرک تحصیلی آنها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ما صورت بگیرد تا پرستاران با دقت و علاقه بیشتری وارد رشته پرستاری شده و از وضعیت ابهام در نقش در بیایند تا بتوانند اثربخشی لازم را در مرحله عمل داشته باشند.

خورشید وسکویی، مدیر امور پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز از دیگر کارشناسان این عرصه، پرستاری را از مشاغل و حرف دارای حیطه‌های فعالیت متفاوت در دنیا می‌داند و تاکید می‌کند: پرستاران در تمام دنیا علاوه بر آموزش در حیطه‌های بهداشت، درمان و بازتوانی نیز فعالیت می‌کنند و به عنوان پرستار محقق، مدارس، کارخانه، پرواز و... در جامعه حضور فعال دارند، به طوری که در مراکز بهداشتی درمانی، بیمارستان‌ها، دفاتر کار پرستاری و آژانس‌های پرستاری به عنوان درمانگر فعالند. اما در کشور ما علاوه بر دانشکده‌های پرستاری، حضور پرستاران در جامعه محدود به مدارس به عنوان مربی بهداشت در کنار سایر حرف بهداشتی درمانی می‌شود و بتازگی به عنوان عضو تیم پزشک خانواده در مراکز شهری باید مشغول به کار شوند. تنها حیطه شناخته شده پرستاری در ایران در حوزه درمان است،‌ اگرچه در مراکز تحقیقاتی، دفاتر مشاوره پرستاری نیز تا حدودی فعال هستند، اما در بازتوانی هنوز به صورت گسترده فعالیتی ندارند. اما ضروری است با توجه به افزایش تعداد سالمندان آنها در حیطه توانبخشی نقش موثرتری ایفا کنند و به عنوان یک عضو فعال در سیستم بهداشت کشور در حیطه بیماریابی و غربالگری بیماران فعالیت نمایند.

وی در ادامه با تاکید بر این‌که علی‌رغم گذشت بیش از 20 سال از راه‌اندازی مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری پرستاری در ایران به دلیل مناسب نبودن بستر کار در بالینی، فارغ‌التحصیلان دوره‌های فوق اغلب جذب دانشکده‌های پرستاری می‌شوند، می‌افزاید: بر خلاف کشورهای دیگر در ایران پرستار متخصص بالینی نداریم، در دانشگاه‌ها علوم پزشکی پرستاران پس از فارغ‌التحصیلی از دانشکده‌ها در مقطع کارشناسی با گذراندن دوره‌های آموزشی ضمن خدمت میان مدت، گواهینامه تخصصی اخذ می‌کنند که ادامه فعالیت آنان در بخش‌های ویژه، خاص و اورژانس منوط به گذراندن این دوره است.

این مدیر امور پرستاری دانشگاه، کافی نبودن تعداد فارغ‌التحصیلان و دانش‌آموختگان رشته پرستاری در دانشگاه‌های کشور را از مهم‌ترین دلایل کمبود نیروی پرستاری در مراکز درمانی می‌داند و اضافه می‌کند: در بخش‌های دولتی و خصوصی به دلیل ادامه تحصیل پرستاران در رشته پرستاری یا سایر رشته‌ها، افزایش تخت‌های بیمارستانی، ایجاد مراکز دولتی و خصوص جدید، تغییر کاربری بخش‌ها از عمومی به بخش‌های ویژه و فوق‌تخصصی، تغییر شغل، بازنشستگی و از کار افتادگی پرستاران، نقل و انتقال از کلانشهرها و...? در سال به 12 هزار پرستار نیازمندیم که متاسفانه متناسب با تقاضا، دانش‌آموختگان پرستاری وارد بازار کار نشده‌اند، به طوری که بر خلاف افزایش ظرفیت دانشگاه‌های دولتی و آزاد در 4 سال گذشته تعداد فارغ‌التحصیلان از 4 تا 7 هزار نفر در سال به 10 هزار نفر رسیده است.

وی با بیان این‌که پرستاری تنها شغلی است که در آن بیکاری واقعی وجود ندارد، می‌گوید: چون پرستاری شغل چند رشته‌ای است و پرستاران می‌توانند در مراکز مختلف خصوصی و دولتی، شرکت تجهیزات پزشکی و... مشغول به کار شوند و با احتساب استخدام 23 هزار پرستاری که در سال 1390 در کشور صورت گرفته است، حدود 135 هزار پرستار در کشور مشغول به فعالیت هستند. این در حالی است که با توجه به تخت‌های فعال بیمارستانی ضریب پرستار بین 5/0 یا 7/0 به ازای هر تخت فعال است. این در شرایطی است که با اجرای قانون ارتقای بهره‌وری کارکنان بالینی نظام سلامت حداقل نیروی مورد نیاز باید 5/1 پرستار به ازای هر تخت فعال برسد و با رعایت این موارد تعداد پرستاران شاغل در کشور باید بیش از 350 هزار نفر باشد.

وسکویی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌شود مشکل کمبود پرستاران در کشور را رفع کرد، می‌افزاید: باید دنبال راهکارهای جدید برای آموزش پرستار باشیم. یکی از این راه‌ها می‌تواند ایجاد شعب اقماری دانشکده‌های پرستاری در بیمارستان‌های بزرگ برای آموزش پرستاران مورد نیاز همان مراکز در نظر گرفته شود. تجربه موفقی در این خصوص در قبل از انقلاب در ایران و هم اکنون در تعداد زیادی از کشورها وجود دارد. راهکار دوم، توجه به ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی است. با افزایش دانشجویان پرستاری این دانشگاه هم افراد پس از فارغ‌التحصیلی شغل مناسبی خواهند داشت و هم بیماران از خدمات نیروهای جوان و با انگیزه بهره‌مند می‌شوند.

البته وزیر بهداشت و سازمان نظام پرستاری کشور به منظور رفع مشکلات و دغدغه‌های پرستاری قول‌هایی نظیر استخدام 25 هزار پرستار در سال جاری و اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در کشور را تا پایان سال داده است که امیدواریم این وعده و وعیدها در زمان مقرر و مشخص اجرایی و همچون صدها مصوبه دیگر در مرحله شعار باقی نماند.